Loading...
Kalli Altar

Tének

texto en español

LA FIESTA DE SANTOROM COMIENZA EL 29 DE SEPTIEMBRE QUE ES EL DIA DE SAN MIGUEL ARCÁNGEL YA QUE ES EL ENCARGADO DE ABRIRLE LAS PUERTAS A LOS FIELES DIFUNTOS, NOSOTROS LOS TENEK NO FESTEJABAMOS ESTA FIESTA SI NO MÁS BIEN LE DAMOS GRACIAS A DIOS POR LAS COSECHAS ABUNDANTES QUE SE DABA, LO DULCE, LO AGRIO, LO SALADO Y LO DESABRIDO, EN SÍ TODO LO QUE SE COSECHABA.

EN LA CONQUISTA DE LOS ESPAÑOLES TRAJERON LA RELIGIÓN CATÓLICA EN LO QUE A LA FUERZA NOS HICIERON CREER EN ESTA RELIGION Y como ello celebran la fiesta DE TODOS SANTOS, NOS IMPUSO ESTA CREENCIA DE CELEBRAR EL DIA DE MUERTOS ENTONCES POR ESO EL 29 DE SEPTIEMBRE SE CREE QUE SAN MIGUEL ARCÁNGEL ES QUIEN SE ENCARGA DE ABRIRLE LA PUERTA A LOS DIFUNTOS, POR TAL RAZÓN NOSOTROS LOS TENEK INICIAMOS LA FIESTA DEL DIA DE MUERTOS DESDE EL 29 DE OCTUBRE Y CONCLUIMOS HASTA EL DIA 30 DE NOVIEMBRE, DIA DE SAN ANDRÉS, PORQUE CREEMOS QUE EL SE ENCARGA DE CERRARLE LA PUERTA A LOS DIFUNTOS.

NOSOTROS LOS TENEK EL DIA 29 DE OCTUBRE CONSTRUIMOS EL ARCO UTILIZANDO PALO DE SOL Y LO FORRAMOS CON RAMA IGLESIA Y LO ADORNAMOS CON FLOR DE SEMPOSUCHITL O PAMDHA´ WICH, MANO DE LEÓN Y FLOR DE BOJOL, SE LE COLOCA ADEMÁS NARANJAS, MANDARINA, LIMAS, PAN DE MUERTO Y COLOCAMOS TAMALES DE FRIJOL,DE PUERCO, POLLO, DE KAXTELAN, ATOLE AGRIO, CAFÉ, AGUARDIENTE, REFRESCO, DULCE DE CAHUAYOYE, CALABAZA Y MUCHAS OTRAS COSAS, POR LAS NOCHES SALEN CUADRILLAS A BAILAR CASA EN CASA PARA ALEGRAR LAS FIESTAS DE SANTOROM.


Tének

AN AJIB Santorom u tujel ta 29 nin ajumtalm a ich´ Septiembre nin ajib na San Miguel Arcangel abal jaja´ kwa in walkaltsik an chemelomtsik, ti weje´ yab wi´ik jaich i ajibnal, ti weje´ i pidhal wi´ik tin jalbintsixtalab an ok´oxlom abal jaja´ ti pidhal ejtal an k´apnel xi chi´ik, xi ichidh, xi ch´a´puj ani xi xa´aw, an ja´ ani ejtal xi wa´ach teche´ ti chabal.

Tam ti ulichtsik an oweltsik in tsi´dh´a´ jeche´ an tsubaxtalab xon tij tu t`ajandha´ ki bela´ an belomtalab katolica ani kon jajatsik in ajibnal ejtal an santotsik tu t´ajandh´a´ ki ajibna´ an chemelomtsik, jaxtam xo´ i belal abal ta 29 de septiembre na San Miguel in walkaltsik an chemelomtsik jaxtamxo´ wawa´ i ajibnal an chemelomtsik i tujwal ta 29 ta octubre as ta tin chabtal a k´itsaj ta ich´ noviembre ani i ok´yal ta 30 ta noviembre tin ok´ontal tam nin ajib na San Andres abal u usnal jaja´ in mapyal an wi´leb abal jaja´ in lujyal kin paxk´iy an chemelomtsik.

Wawa´ tu Tének ta 29 ta ich´ octubre i t´ajal i pulnel k´al i te´ palo sol ani i boliyal k´al i dhiblab y wik´al k´al i k´oyol i t´ajal chablix ani taja´tam ani i wichyal k´al i pamdha´ wich, k´al i manaleon, ani i bojol wich, aniy jeye i paltsal ti lanax, mandarina, i chichi´ lima, kuku´ pan ani i kwajbantsal ti t´u´udh chanak´w´, olom, i kwita´ ani i t´ajal i t´udh chib, i kwajbaljeyej i yuj, café, ani i uxnel, i chi´madh oy, k´alam ani yan ma xaney, ani akal u kalel ban atajtsik an bixom ejek abal kin k´ijidhmedha´ an ajib. Aniy jeye i akyal an wich ban kamposanto ani taja i junal an t´u´udh ani an uxnel abal taja ku k´apuch k´al ni atkidhtal.

Tam nin ajib na San Andres tam i ok´yal nin ajib an chemelomtsik, na Andres jajakwa´ in paxk´iyal an chemelomtsik tuwa´ bin k´ima´ an ok´oxlom.